VELAYETİN DEĞİŞTİRİLMESİ DAVASI

VELAYETİN DEĞİŞTİRİLMESİ DAVASI

Velayet Nedir?

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 336. maddesi gereğince; evlilik devam ederken, ana ve baba ergin olmayan müşterek çocuğun velayet hakkına birlikte sahiptirler. Ancak evlilik devam ettiği hâlde eşlerin birbirlerinden ayrı yaşaması, eşlerin   mahkemeden aykırılık kararı alması ve eşlerin mahkeme kararıyla birbirlerinden boşanması durumunda müşterek çocuğun velayetinin kimde kalacağı Mahkeme tarafından çözüme kavuşturulmalıdır. Bunun dışında evlilik birliği içerisinde eşlerden birinin ölümü halinde mahkeme kararı gerekmeksizin velayet sağ kalan eşte kalır.

Velayetin Değiştirilmesi (Yeniden Düzenlenmesi) Davasını Kim, Nerede Açar?

Velayetin değiştirilmesi (yeniden düzenlenmesi) davasını, mahkeme kararıyla velayeti kendisine verilmeyen eş, diğer eşe karşı Aile Mahkemesinde açabilir. Velayetin değiştirilmesi davasında karşı taraf olarak diğer eş gösterilse de bu dava çekişmesiz yargı işi olup kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça talepte bulunan kişinin veya ilgililerden birinin oturduğu yer mahkemesi yetkilidir.

Velayetin Değiştirilmesi Davasında Belli Bir Süre Geçmesi Gerekmekte midir?

Velayetin değiştirilmesi davasında belli bir sürenin geçmesi zorunluluğu yoktur. Ancak Yargıtay, kararlarında çok kısa bir süre geçmiş olsa da geçen süreden ziyade velayetin değiştirilmesini gerektirecek bir durumun varlığı ve velayeti kendisinde bulunan eşin velayet görevini kötüye kullandığı veya savsakladığını ispat edilip edilmediğine bakmakta ona göre hüküm kurmaktadır.

Velayetin Değiştirilmesi Davasında Durumun Değişmesi Ne Demektir?         

            Türk Medeni Kanunu’nun 183. maddesinde; “Ana veya babanın başkasıyla evlenmesi, başka yere gitmesi veya ölmesi gibi yeni olguların zorunlu kılması hâlinde hâkim, re’sen veya ana veya babadan birinin istemi üzerine gerekli önlemleri alır.” hükmü amirdir.  Burada dikkat edilmesi gereken husus, eğer eşler birbirlerinden boşanmış ve velayeti kendisine verilmiş eş ölmüşse, müşterek çocuğun velayeti doğrudan diğer eşe geçmeyeceğidir.  Bunun için sağ kalan eş, velayet davası açarak bu isteğini mahkemeye iletmelidir. Peki bu durumda dava açacak eş, diğer taraf olarak Mahkemede kimi gösterecektir? Velayet sahibi eşin ölmesi ile birlikte çocuğun yasal temsilciden yoksun kalmaması için çocuğu davada temsil etmek, hak ve menfaatlerini korumak için yasal temsilci atanması gerekmektedir. Bunun için de TMK m. 426 gereğince çocuğa temsilci kayyımı atanması talep edilmeli, akabinde temsilci kayyımına dava yönetilmelidir. Başka bir anlatımla dava, hasımsız olarak açılmamalıdır.

            Kanun hükmündeki “…gerekli önlemleri alır.” ibaresinin içerisinde çocuğun menfaati doğrultusunda velayetin değiştirilebilmesinin yanında durum ve koşulların oluşması hâlinde velâyetin kaldırılarak çocuğa vasi atanması da girmektedir.

Velayetin değiştirilmesi davası, kamu düzenine ilişkin olduğundan re’sen araştırma ilkesi gereğince hâkim, taraflar delil bildirmemiş olsa bile gerekli gördüğü delilleri kendiliğinden toplar ve hüküm verilinceye kadar geçen olaylar da hâkim tarafından değerlendirilir. Başka bir anlatımla dava açıldıktan sonraki gerekçeler başka dava türlerinde dikkate alınmazken velayetin değiştirilmesi davasında dikkate alınır. Velayetin değiştirilmesi (yeniden düzenlenmesi) davasında göz önünde bulundurulan temel ilke, “çocuğun üstün yararı” ilkesidir. Mahkemece çocuğun üstün yararı belirlenirken; onun bedensel, zihinsel, ahlaki ve toplumsal gelişiminin sağlanması amaçlanmaktadır. Gerektiğinde mahkeme tarafından velayetin değiştirilmesi konusunda çocuğun beyanını alsa da çocuğun üstün yararının bulunması hâlinde -isteğinin dışında- velayetin annesine mi yoksa babasına mı verileceğine karar verilir.

                                                                       Av. Arb. Mustafa AYDOĞDU